2008 Küresel Finansal Krizi

2007'nin ortalarından beri hissedilen kriz artık ilkokul çocuklarının bile dilinde.Dünyada bir kriz var ama nasıl gelişmiş,nasıl bu kadar yayılmış,tek nedeni ABD'deki geri ödenemeyen konut kredileri mi çok da bilinmiyor.Oysa ki bir olayın görünürdeki nedeninden çok köklerini incelemenin,olay karşısında alınacak önlemler açısından büyük önemi vardır.Bu kriz küresel bir krizdir.ABD'deki düşük faizli konut kredisi sisteminin(mortgage sistemi) çıkmaza girmesiyle ,domino taşlarının devrilmesi misali bütün ülkelerde borsalarda ve reel sektörde yıkıcı sonuçlar doğurdu.
Düşük faizleri,ev sahibi olmak için fırsat bilen dar gelirliler krediyle ev almaya başlayınca ev fiyatları da artmaya başladı.Hatta evlerini alanlar,evlerinin içine yaptıkları harcamaları da kredilendirme yoluna gittiler.Yani banka kredisiyle 100.000 Dolara ev alan adam bankaya gidip "bak ben evimin balkonunu genişletiyorum,20.000 Dolar daha kredi verin" dedi.Ev fiyatlarının gittikçe arttığını gören bankalar da verdikleri kredilerin karşılığında teminat olarak aldıkları evlerin değerlerinin artmasına seviniyor,kredi musluklarını da sonuna kadar açıyorlardı.Böylece alan memnun satan memnun şeklinde kredi hacmi arttı da arttı.
Öte yandan da bankaların verdikleri krediler yani mortgage borçları ikincil piyasalarda başka kuruluşların,firmaların alıp sattığı tahvillere dönüşmüştü.Ev fiyatlarının artması,tahvil sahiplerinin de işine geliyordu çünkü ellerindeki kağıtların değeri artıyordu.
Ama bir zaman sonra adamın biri düşük faizli krediyle aldığı evinin fiyatının arttığını görünce karlı bir iş olur mantığıyla evini satışa çıkardı.Ardından biri,biri daha derken satılık ev sayısı arttı,ev fiyatlarının artışı yavaşladı,düşüşe geçti.Hatta bazı vatandaşların evlerinin değeri kredi borçlarının da altına indi.İnsanların evlerinin değeri,bankaya olan kredi borçlarının altına düşünce;borcunu ödeyemeyenler evlerini bankaya verdiler kredi borçlarının kapanması için.Ama elbette borçlar artık değeri düşmüş evlerle kapanmıyordu.Böylece bankaların elinde kredi alacaklarını karşılamaya yetmeyen evler kaldı.
Peki neden ABD'deki bankaların geri alamadıkları alacakları küresel bir krizi tetikledi?Bunun cevabı çok basit:İkincil piyasalarda borç senetlerine dönüşmüş olan mortgage borçları ödenmeyince,dünyanın farklı ülkelerinde,farklı kuruluşlara yayılmış olan tahviller de değerleri kaybetti.Daha önce her gelene kredi veren bankalar,geri alamayız korkusuyla kredi musluklarını kapattılar.Bu da kredi daralmasına yol açtı.Üretimini gerçekleştirmek için,borçlarını kapatmak için krediyi çare gören birçok KOBİ ve esnaf kredi girişimlerinden eli boş döndü.
Fİnansal sistemin içiçe girmiş karmaşık,küreselleşmiş yapısı reel sektörü de üretim kanalından olumsuz etkileyecek bir krizi dalga dalga yaydı.
Özet olarak süreç böyle.